Sữa mẹ là thức ăn hoàn chỉnh và lý tưởng nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Sữa mẹ cung cấp tất cả năng lượng và chất dinh dưỡng mà cơ thể trẻ cần trong những năm tháng đầu đời để tăng trưởng và phát triển. Sữa mẹ cũng chứa kháng thể giúp trẻ chống lại nhiều bệnh thường gặp. Nuôi con bằng sữa mẹ được khuyến khích duy trì đến khi trẻ được ít nhất 12 tháng. Mất sữa sau sinh là hiện tượng các tuyến sữa của mẹ ngừng hoạt động sản xuất sữa, mẹ cho trẻ ti trực tiếp hoặc vắt/hút sữa vẫn không thấy sữa chảy ra ngoài.

Ảnh minh họa

1. Nguyên nhân khiến bà mẹ sau sinh ít sữa, mất sữa

- Không cho con bú mẹ hoặc không cho bú thường xuyên: mẹ lạm dụng sữa công thức quá sớm, không nuôi con bằng sữa mẹ, bé bú mẹ không thường xuyên hoặc tư thế bú sai, ngậm bắt vú không đúng cách cũng sẽ khiến tuyến vú không có phản xạ tiết sữa.

- Nghỉ ngơi không hợp lý: sau sinh nở sức khỏe người mẹ rất yếu, cần có chế độ nghỉ ngơi phù hợp để sớm hồi phục sức khỏe. Nếu mẹ quá bận bịu chăm con, không ngủ đủ giấc, thường xuyên bị mất ngủ, mệt mỏi, căng thẳng kéo dài có thể khiến tuyến sữa hoạt động yếu dần và dẫn đến mất sữa.

- Chế độ dinh dưỡng kém: nhiều bà mẹ theo các quan niệm dân gian kiêng khem quá mức hoặc chỉ ăn mỗi vài món như móng giò, gà hầm… không bổ sung đầy đủ các nhóm chất cần thiết cho cơ thể gây ảnh hưởng đến cơ chế tiết sữa, ngoài ra còn khó lấy lại vóc dáng sau sinh.

- Uống ít nước: 90% sữa mẹ là nước, và nước cũng là thành phần quan trọng trong quá trình sản xuất sữa. Nếu mẹ uống ít nước so với nhu cầu cơ thể cần, tuyến vú sẽ không đủ nước để sản xuất sữa.

- Các bệnh lý liên quan đến tuyến vú: chẳng hạn như viêm tuyến vú, áp xe vú hoặc mẹ từng phẫu thuật thu nhỏ hoặc nâng ngực cũng ảnh hưởng đến cơ chế tạo tiết sữa của tuyến vú.

- Tác dụng phụ của thuốc: một số loại thuốc, đặc biệt là thuốc kháng sinh có thể gây tác dụng phụ là mất sữa. Vì thế, trong thời gian nuôi con bằng sữa mẹ, nếu mẹ có vấn đề sức khỏe cần tham khảo ý kiến bác sĩ để được hướng dẫn sử dụng thuốc phù hợp.

2. Hướng dẫn cách kích sữa về sau khi mất sữa

- Cho con bú càng sớm càng tốt: Dù sinh thường hay sinh mổ, mẹ hãy cho bé bú càng sớm càng tốt. Cho bé bú sớm trong vòng 1 giờ sau sinh

- Cho bé bú đúng cách: Mẹ cần cho bé bú đúng tư thế và hướng dẫn bé ngậm bắt vú đúng cách. Chỉ khi bé ngậm bắt vú đúng, cơ thể mẹ mới có phản ứng xuống sữa. Tuyến yên, tuyến nội tiết sẽ tạo ra hormone prolactin và oxytocin kích thích các nang sữa thắt liên tục, nhờ đó sữa được phóng ra một cách tự nhiên và liên tục. Ngoài ra, bé ngậm bắt vú sẽ không làm tổn thương núm vú, khiến mẹ không bị đau đầu vú. Mẹ hãy cho bé bú theo nhu cầu, bất kỳ khi nào bé đói và đòi bú, không giới hạn thời gian mỗi cữ bú, không phân biệt ngày hay đêm. Cho bé bú đều hai bên bầu ngực, nhờ vậy cả hai bên ngực đều được kích thích tạo sữa cân bằng.

- Vắt sữa bằng tay hoặc dùng máy hút sữa: Trong trường hợp bé không bú mẹ hoặc bé bú no nhưng bầu ngực mẹ vẫn căng sữa, mẹ hãy dùng tay vắt sữa hoặc dùng máy hút sữa để hút lượng sữa còn lại ra ngoài. Luôn giữ bầu ngực được rỗng để cơ thể tái tạo sữa mới bằng với lượng sữa đã mất.

- Chườm ấm và massage bầu ngực nhẹ nhàng: Việc chườm ấm và massage bầu ngực nhẹ nhàng trước mỗi cữ bú có thể giúp kích thích các tuyến sữa. Đây là cách gọi sữa về sau khi mất sữa hiệu quả đã được khoa học chứng minh, khi mẹ massage quanh bầu ngực, cơ thể sẽ tăng tiết hormone prolactin và oxytocin để kích thích tiết sữa nhiều hơn. Bên cạnh đó, động tác massage cũng giúp làm tan các cục sữa đông, làm thông dòng chảy của sữa trong các tiểu thùy và ống dẫn sữa, nhờ đó sữa mẹ xuống đều và nhiều hơn.

- Xây dựng chế độ ăn uống khoa học: Bổ sung đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể cũng là cách gọi sữa về khi bị mất sữa hiệu quả. Mẹ nên ăn uống đa dạng các nhóm thực phẩm, không nên kiêng khem quá mức bởi có thể dẫn đến tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng làm ảnh hưởng đến cơ chế tạo tiết sữa. Mẹ nên tìm hiểu thêm các nhóm thực phẩm lợi sữa, tránh các thực phẩm gây mất sữa cũng như các loại thực phẩm có thể ảnh hưởng đến mùi vị sữa mẹ khiến bé bỏ bú.

- Uống nhiều nước: 90% sữa mẹ là nước. Vì thế, một trong những cách gọi sữa về sau khi mất sữa đơn giản mà mẹ có thể thực hiện là uống thật nhiều nước. Các chuyên gia khuyến cáo phụ nữ đang nuôi con bằng sữa mẹ nên uống khoảng 3 lít nước mỗi ngày, tốt hơn là nên uống nước ấm.

- Ngủ đủ giấc, nghỉ ngơi hợp lý: Bên cạnh chế độ ăn uống khoa học, người mẹ sau sinh cần có chế độ nghỉ ngơi hợp lý, tránh căng thẳng, mệt mỏi cũng là cách giúp sữa mẹ xuống nhiều hơn. Mẹ có thể chia sẻ cùng chồng và các thành viên khác trong gia đình để được thấu hiểu, động viên và đỡ đần việc chăm sóc bé, giúp mẹ có nhiều thời gian nghỉ ngơi hơn.

- Duy trì tâm lý thoải mái: Sau khi sinh con, mẹ cần giữ tinh thần thoải mái, vui vẻ, lạc quan, tin rằng bản thân có thể cung cấp nguồn sữa mẹ dinh dưỡng cho con. Bằng cách này cũng sẽ kích thích cơ thể khởi động quá trình tạo tiết sữa. Khi mẹ vui vẻ và hạnh phúc, bé cũng sẽ nhận được năng lượng tích cực và trở nên vui vẻ hơn.

- Tham khảo ý kiến bác sĩ: Sau khi thực hiện các cách gọi sữa về sau khi mất sữa kể trên nhưng không hiệu quả hoặc hiệu quả không như mong muốn, mẹ hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn giải pháp khác phù hợp và nhanh chóng hơn. Đừng vội nản lòng và sử dụng sữa công thức cho con quá sớm.

CN. Vũ Văn Trình (t/h)