Atiso là một loài cây lá gai sống lâu năm, xuất xứ từ miền Nam châu Âu, chủ yếu xung quanh khu vực Địa Trung Hải. Người Hy Lạp cổ và người La Mã cổ đã trồng atiso để thu hoạch hoa dùng làm rau ăn. Atiso có nhiều cách sử dụng khác nhau, từ dạng tươi, khô, trà, nấu cao cho đến sử dụng trong nhiều loại thuốc đông y.
Thuyết minh về cây atiso
Giới thiệu cây Atiso
Cây atiso (Cynara Scolymus Lour) thuộc họ Cúc (Asteraceae), được biết đến là loài hoa đẹp và ăn ngon. Loài cây này được trồng ở nhiều tỉnh thành khác nhau trong nước, tuy nhiên, nó phát triển tốt nhất ở những vùng đất mát mẻ, ôn đới. Đặc biệt, Đà Lạt được xem là địa điểm phù hợp nhất cho việc trồng cây atiso, với khí hậu và thổ nhưỡng rất thích hợp cho sự phát triển của loài cây này. Nhờ vào đặc điểm này, atiso trở thành biểu tượng của thành phố ngàn hoa và là một món ăn đặc sản nổi tiếng của vùng đất này.
Đặc điểm cây hoa Atiso
Cây atiso là loại thảo dược lớn, có chiều cao dao động từ 1 đến 1,2 mét và thậm chí có thể cao hơn 2 mét. Thân cây cao, thẳng và cứng, trên thân có những khía dọc, phủ lông màu trắng tinh khiết như bông tuyết.
Lá to và dài, mọc rải rác; phiến lá được xẻ thùy sâu và có các răng không đều, mặt trên màu xanh lục và mặt dưới có lông trắng, cuống lá to và ngắn.
Hoa của cây atiso mọc ở đầu cành, có hình dạng giống như một bông hoa to, màu đỏ tím hoặc tím nhạt, lá bắc ở ngoài của hoa rộng, dày và nhọn, đế hoa được phủ đầy lông tơ và toàn bộ hoa có hình dạng ống.
Quả có bề mặt nhẵn, màu nâu sẫm và có một lớp lông trắng phía trên.
Lợi ích sức khỏe từ cây hoa và cao atiso
Giàu dinh dưỡng
Atiso là loại thực phẩm giàu dinh dưỡng với mỗi cốc nấu chín chứa 90 calo, 20g tinh bột, 10g chất xơ, 5g đạm và 0,6g chất béo. Nó cũng là nguồn tốt của folate, vitamin C, magiê, phốt pho và kali, và là một nguồn chất chống oxy hóa. Hoa Atiso đỏ có lợi cho sức khỏe, bởi nó chứa ít chất béo nhưng lại có nhiều vitamin, chất xơ và khoáng chất quan trọng.
Có thể cải thiện mức cholesterol
Chiết xuất lá atiso có thể giảm cholesterol toàn phần và cholesterol LDL (có hại) theo nhiều cách khác nhau. Một nghiên cứu đánh giá trên 700 người đã cho thấy rằng việc bổ sung chiết xuất lá atiso vào chế độ ăn hàng ngày trong khoảng thời gian từ 5 đến 13 tuần có thể giúp giảm cholesterol toàn phần và cholesterol LDL. Nghiên cứu khác cũng cho thấy rằng bổ sung atiso có thể làm giảm đáng kể mức chất béo trung tính, cholesterol toàn phần và cholesterol LDL. Luteolin, một chất chống oxy hóa có trong atiso giúp ngăn ngừa sự hình thành cholesterol trong cơ thể.
Có thể điều hòa huyết áp
Atiso có thể giúp hỗ trợ những người bị huyết áp cao bằng cách làm giảm huyết áp tâm thu và tâm trương. Cơ chế làm giảm huyết áp của atiso chưa được hiểu rõ, tuy nhiên nghiên cứu trên động vật và ống nghiệm cho thấy chiết xuất atiso có thể thúc đẩy enzyme eNOS và cung cấp kali dồi dào, giúp mở rộng mạch máu và điều hòa huyết áp.
Có thể cải thiện chức năng gan
Chiết xuất lá atiso giúp bảo vệ và thúc đẩy sự phát triển mô mới của gan, tăng sản xuất mật và loại bỏ độc tố khỏi gan. Nghiên cứu trên chuột và con người cho thấy rằng chiết xuất lá atiso giảm viêm, chết tế bào gan và cải thiện chức năng gan.
Có thể hỗ trợ hệ tiêu hóa
Atiso là một nguồn cung cấp chất xơ tốt cho cơ thể, giúp hỗ trợ chức năng tiêu hóa bằng cách kích thích sự phát triển vi khuẩn đường ruột thân thiện, từ đó giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư đại trực tràng, cải thiện tình trạng táo bón và tiêu chảy. Atiso chứa inulin, một loại chất xơ prebiotic giúp cải thiện hệ vi sinh vật đường ruột. Một nghiên cứu nhỏ cho thấy thực phẩm bổ sung có chứa gừng và atiso có thể giúp cải thiện sự di chuyển thức ăn qua đường tiêu hóa.
Có thể làm dịu triệu chứng của hội chứng ruột kích thích
Có các nghiên cứu chỉ ra rằng việc sử dụng lá atiso chiết xuất hàng ngày trong 6 tuần hoặc uống 1-2 viên chiết xuất hàng ngày trong 2 tháng giúp cải thiện chất lượng cuộc sống và có thể làm giảm các triệu chứng bệnh. Chiết xuất atiso có thể làm giảm các triệu chứng theo nhiều cách, chẳng hạn như ngăn chặn chứng co thắt cơ phổ biến trong IBS và hỗ trợ sức khỏe đường ruột bằng cách cải thiện thành phần của hệ vi sinh vật đường ruột.
Có thể giúp hạ đường huyết
Lá atiso và chiết xuất từ lá atiso có thể hỗ trợ giảm đường trong máu. Theo các nghiên cứu trên động vật và con người, lá atiso có khả năng chống oxy hóa và giúp cải thiện mức cholesterol và chất béo trung tính trong máu.
Có thể có tác dụng chống ung thư
Theo một số nghiên cứu trong ống nghiệm và ở động vật, atiso được cho là có khả năng ức chế sự phát triển của ung thư. Điều này có thể được giải thích bởi các chất chống oxy hóa trong atiso như rutin, quercetin, silymarin và axit gallic.
Hoa atiso tươi giá bao nhiêu?
Hiện nay, bông Atiso tươi được bày bán trên thị trường với mức giá dao động từ 120.000-200.000 đồng/kg tùy theo chất lượng và nguồn gốc.
Hoa atiso nấu món gì? Atiso là loại rau xanh tươi được xem là một sản phẩm cao cấp trong ẩm thực, thường được sử dụng để nấu canh thịt, hầm xương hoặc luộc.
Để trải nghiệm hương vị thơm ngon đặc trưng và lợi ích của loài hoa này, bạn có thể thử một số món ăn được chế biến từ Atiso.
Tài liệu tham khảo
-
Tác giả Mary Jane Brown, PhD, RD (Cập nhật ngày 23 tháng 03 năm 2023). Top 8 Health Benefits of Artichokes and Artichoke Extract, Healthline. Truy cập ngày 20 tháng 04 năm 2023.
-
Dược sĩ Tăng Uyên (Đăng ngày 19 tháng 04 năm 2023). Cây Actiso - Dược liệu bổ dưỡng giúp thải độc, mát gan. Truy cập ngày 20 tháng 04 năm 2023.
-
Dược liệu Actiso công dụng, cách dùng Sách Nhận thức cây thuốc và dược liệu.
-
ACTISÔ – CHUYÊN LUẬN DƯỢC LIỆU theo Dược điển Việt Nam 5.
-
Bác sĩ Phương Linh. Ngày đăng 20 tháng 12 năm 2020. CÁCH DÙNG CAO ACTISO ĐÚNG CÁCH.
-
BS.CKII. HUỲNH TẤN VŨ (Đăng ngày 01 tháng 02 năm 2020). Atisô - vị thuốc nhuận gan, lợi mật, Báo Sức khoẻ và đời sống. Truy cập ngày 20 tháng 04 năm 2023.
Tác giả: Dược sĩ Thùy Linh.
