Tại Việt Nam trong thời điểm đầu năm 2025 liên tiếp gặp những trường hợp ngộ độc botulim sau khi ăn pate hộp, chả lụa, bánh mì,… Gần đây nhất là trường hợp bệnh nhân nam 25 tuổi nhập viện trong tình trạng rất nặng với các triệu chứng sụp mi, mắt không cử động được, giãn đồng tử, liệt tứ chi hoàn toàn và phải thở máy sau khi ăn pate đóng hộp. Ngộ độc botulinum là ngộ độc nặng, chỉ 0,03 mcg tiêm vào tĩnh mạch cũng đủ khiến một người nặng 70kg tử vong. Vậy ngộ độc botulinum có triệu chứng gì? Nguyên nhân và cách phòng ngừa như thế nào?

Ảnh minh họa

1.             1. Vi khuẩn Botulium và độc tố Botulium là gì?

Vi khuẩn Clostridium Botulinum (viết tắt C.botulinum) là một loại vi khuẩn gram dương hình que, kỵ khí nên chỉ có thể phát triển trong môi trường thiếu oxy.

Vi khuẩn Clostridium botulinum sinh ra bào tử, chúng di chuyển được, chịu nhiệt và tồn tại khắp nơi trong môi trường: đất, bụi, bùn, phân…

Độc tố Botulinum là một loại protein do vi khuẩn Clostridium botulinum tạo ra. Đây là chất độc gây chết người mạnh nhất từng được biết đến, liều lượng gây chết người khi tiêm vào khoảng 1,2-1,3 ng/kg và 10-13 ng/kg khi hít vào. Ở điều kiện thiếu oxy, vi khuẩn C. botulinum sinh ra bào tử rồi bài tiết độc tố. Có 7 loại độc tố Botulinum chính, được ký hiệu: A, B, C, D, E ,F, G; trong đó 4 nhóm A, B, E và F (hiếm gặp) gây bệnh ở người.

Độc tố botulinum đã được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm, bao gồm các loại rau củ được bảo quản trong môi trường ít axit như đậu xanh, rau, nấm và củ cải đường, thực phẩm đóng hộp, cá lên men, cá muối và hun khói, và các sản phẩm từ thịt như giăm bông và xúc xích.

2. Triệu chứng của ngộ độc Botulinum

Ngộ độc botulinum là một bệnh lý nặng, với các triệu chứng có thể bao gồm: sụp mí mắt và các dấu hiệu bất thường liên quan đến cơ mặt, mắt và cổ họng. Vi khuẩn tạo ra chất độc (độc tố) tấn công hệ thần kinh gây yếu và tê liệt các cơ. Nếu không được điều trị, ngộ độc botulinum dễ gây tử vong.

Các loại ngộ độc botulinum phổ biến nhất gồm: ngộ độc thực phẩm ( sau khi sử dụng các thực phẩm bị nhiễm bào tử Clostridium botulinum, chủ yếu là từ các thực phẩm đóng hộp không đảm bảo an toàn như pate đóng hộp, cà chua đóng hộp,…); ngộ độc ở trẻ sơ sinh; nhiễm độc vết thương; ngộ độc do điều trị.

Triệu chứng khi ngộ độc Botulinum có thể từ nhẹ đến nặng, xuất hiện từ vài giờ đến vài ngày sau khi sử dụng thực phẩm nhiễm độc bao gồm:

-       Sụp mí mắt (ptosis).

-       Nhìn đôi hoặc mờ.

-       Khô miệng (xerostomia) .

-       Nói lắp.

-       Khó nuốt.

-       Khó thở.

-       Yếu hoặc tê liệt cánh tay hoặc chân.

-       Buồn nôn và nôn.

-       Nhiều trường hợp nặng có thể dẫn đến tử vong về các vấn đề hô hấp và nhiễm trùng, đặc biệt là ở trẻ nhỏ.

3.     Cách phòng ngừa ngộ độc Botulinum

Đối với ngộ độc thực phẩm: Làm lạnh thực phẩm trong vòng 2 giờ sau khi nấu; làm lạnh đúng cách sẽ ngăn vi khuẩn tạo ra bào tử; nấu chín kỹ thức ăn; tránh các hộp đựng thức ăn có dấu hiệu hư hoặc phồng lên; tiệt trùng thực phẩm đóng hộp tại nhà trong nồi áp suất ở 250 độ F (121 độ C) trong 30 phút; vứt bỏ thực phẩm bảo quản có mùi hôi.

Đối với ngộ độc ở trẻ sơ sinh: Không cho trẻ dưới 1 tuổi uống mật ong, cho con bú để làm chậm sự phát bệnh nếu tình trạng ngộ độc botulinum phát triển.

Ngộ độc Botulinum là ngộ độc nặng, có thể gây tử vong nếu không được phát hiện và xử lí kịp thời. Nếu có các triệu chứng như nôn mửa, khó thở, liệt hoặc yếu người thì cần phải đến cơ sở y tế gần nhất để điều trị kịp thời, tránh những biến chứng nguy hiểm cho thể xảy ra./.

Minh Đức (t/h)