Tuyến yên tiết nhiều nội tiết tố (hormone) quan trọng điều khiển nhiều tuyến nội tiết khác của cơ thể. U tuyến yên là khối u phát triển từ tế bào tuyến yên. Đây là u lành tính, phát triển chậm. U tuyến yên khá hay gặp. Phần lớn những khối u tuyến yên này rất nhỏ, không có triệu chứng lâm sàng hoặc không bao giờ có dấu hiệu gì và không cần thiết điều trị. Tỷ lệ bệnh nhân u tuyến yên phải điều trị chiếm tỷ lệ rất thấp. Tuy nhiên, nếu không được điều trị, u tuyến yên có thể gây nên rối loạn nội tiết, loạn thị, chèn ép vào não bộ. Việc biết các triệu chứng để đi khám bệnh, điều trị trở nên cần thiết đối mọi người.

Ảnh minh họa

1. Nguyên nhân gây u tuyến yên:

Giống phần lớn các khối u trong sọ hoặc khối u khác, nguyên nhân gây bệnh khối u tuyến yên chưa rõ. Một số ít trường hợp có tính di truyền như gia đình bị bệnh khổng lồ (gigantism). Hoặc một số trường hợp u tuyến yên ở bệnh cảnh nhiều loại u tuyến nội tiết khác.

2. Triệu chứng u tuyến yên:

Dấu hiệu người bệnh bị u tuyến yên phụ thuộc nhiều vào loại nội tiết tố khối u tiết ra, kích thước, vị trí, mức độ phát triển của khối u. Khối u tuyến yên phát triển thường gây ra 3 nhóm dấu hiệu:

- Dấu hiệu rối loạn nội tiết:

+Tăng tiết prolactin khiến người bệnh bị mất kinh nguyệt, chậm kinh nguyệt, rối loạn kinh nguyệt, vô sinh, tiết sữa ở vú (mặc dù không có thai, không có kinh). Một số người bệnh đi chữa vô sinh nhiều năm mới phát hiện bị u tuyến yên tăng tiết prolactin. Người bệnh nam giới có thể bị giảm ham muốn tình dục, giảm hoặc mất cương, bất lực.

+Tăng tiết nội tiết tố tăng trưởng GH (growth hormone) gây cho người bệnh phát triển với nhiều rối loạn khác như to đầu chi, mặt to, trán rộng, trán dô, cằm rộng, môi dày, da thô, bàn chân và ngón chân to (người bệnh không tìm được giầy vừa chân), bàn tay và ngón tay to (không đeo được nhẫn)… Nhìn khuôn mặt của người bệnh bị u tuyến yên tăng tiết GH (Acromegaly) rất đặc biệt. Có thể chẩn đoán ngay người bệnh dựa vào quan sát khuôn mặt.

+U tuyến yên tăng tiết ACTH gây bệnh Cushing. Người bệnh thường có dấu hiệu tăng cân, vết rạn da ở bụng, đùi, tay… cơ nhẽo, bụng to, tay chân nhỏ.

+Dấu hiệu suy tuyến yên: Khối u tuyến yên không tăng tiết chèn ép tế bào tuyến yên lành làm suy tuyến yên, giảm tiết các nội tiết tố gây các dấu hiệu như bất lực, vô sinh, rụng lông, mất ngon miệng, mệt mỏi, da khô, chậm phát triển hay chậm dậy thì ở trẻ em… Một số trường hợp chảy máu trong u tuyến yên có thể gây dấu hiệu suy tyến yên cấp với các dấu hiệu suy tuyến yên xuất hiện nhanh, đau đầu nhiều, đau đầu dữ dội, nhìn mờ nhanh. Suy tuyến yên do u tuyến yên chảy máu là một cấp cứu ngoại khoa thần kinh cần phải được xử trí nhanh, đúng và kịp thời.

- Dấu hiệu rối loạn nhìn:

Khối u tuyến yên nằm ngay ở hố yên, phía dưới giao thoa thị giác (nơi bắt chéo của hai dây thần kinh thị giác) nên khi u lớn, chèn ép gây rối loạn nhìn như nhìn mờ, bán manh (chỉ nhìn được một phía trong hay phía ngoài). Khi bị bán manh, người bệnh chỉ nhìn thấy hình ảnh ngay phía trước mặt, không nhìn được vật ở phía bên ngoài thái dương (bán manh thái dương), hoặc không nhìn thấy vật ở phía trong (bán manh phía mũi). Một số người bệnh nhận thấy được dấu hiệu bán manh, một số chỉ được bác sỹ phát hiện khi khám bệnh. U xâm lấn sang bên (vào xoang tĩnh mạch hang) gây lác mắt, nhìn đôi, tê bì mặt…do chèn ép dây thần kinh III, IV, V.

- Dấu hiệu khối u chèn ép gây tăng áp lực trong sọ:

U chèn ép trong sọ gây tăng áp lực trong sọ như đau đầu, nôn, buồn nôn, rối loạn ý thức… thậm chí hôn mê.

CN. Vũ Văn Trình (t/h)