Cuộc sống bận rộn, thói quen ăn uống bừa bãi và ít vận động là một trong những thực trạng khiến tỷ lệ người mắc bệnh gan nhiễm mỡ ở nước ta ngày càng tăng cao, đặc biệt là ở nam giới.
Gan nhiễm mỡ là hiện tượng khi lượng mỡ tích tụ trong gan vượt quá 5% trọng lượng gan. 25% người mắc bệnh này bị xơ gan. Căn bệnh này không phân biệt lứa tuổi hay giới tính và thường được tìm thấy ở những người có lối sống thiếu vận động, ăn uống hợp lý, thừa năng lượng.
Ảnh minh họa
1. Nguyên nhân gây ra gan nhiễm mỡ
- Rượu: 90% người uống rượu nhiều (đàn ông >80g/ngày trong 5 - 10 năm, còn phụ nữ là 40g/ngày) đều gây ra gan nhiễm mỡ và lâu dài sẽ dẫn đến xơ gan.
- Béo phì: đây là nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ thường gặp ở các nước tây phương trước đây, nhưng bây giờ béo phì cũng đang gia tăng ở các nước đang phát triển như Việt Nam. Tỉ lệ tăng trọng lượng cơ thể và béo phì ở Việt Nam hiện nay là >20% dân chúng.
- Đái tháo đường không phụ thuộc insulin: đây là thể đái tháo đường có tăng trọng lượng và béo phì, ngoài vai trò của béo phì ở đây còn có vai trò của tăng đề kháng insulin làm tăng triglyceride máu, vấn đề thời sự hiện nay là hội chứng chuyển hóa. Kiểm soát tăng đường máu tốt và dùng thuốc để hạ lipid máu trong những trường hợp này sẽ làm giảm nguy cơ gan nhiễm mỡ.
- Do uống thuốc hoặc sử dụng quá nhiều đường: có nhiều loại thuốc có thể gây ra gan nhiễm mỡ, như: corticoide (prednisolon, dexamethason), amiodaron (thuốc chống loạn nhịp), methotrexate (thuốc ức chế miễn dịch dùng trong điều trị ung thư và viêm đa khớp dạng thấp), estrogen tổng hợp thường dùng trong ngừa thai, Perhexilin (thuốc điều trị cơn đau thắt ngực). Sử dụng đường và tinh bột quá nhiều cũng gây ra gan nhiễm mỡ do tăng tổng hợp axít béo từ hiện tượng quá đường phân ở gan.
- Gan nhiễm mỡ ở phụ nữ có thai: thường xảy ra 3 tháng cuối của thai kỳ, kèm theo với vàng da ứ mật. Bệnh thường giảm sau khi sinh 2 - 4 tuần và có thể tái phát ở những lần mang thai sau.
- Gan nhiễm mỡ trong viêm gan mạn virút C giai đoạn đầu.
2. Triệu chứng
Về mặt lâm sàng: tùy theo nguyên nhân gây ra gan nhiễm mỡ để gây ra những triệu chứng lâm sàng tương ứng. Nói chung các triệu chứng thường gặp trong gan nhiễm mỡ:
- Toàn thân có thể kèm theo triệu chứng vàng da ứ mật hoặc suy gan.
- Gan thường lớn vừa phải, vượt quá bờ sườn 2 - 3cm, gan có tính chất mềm, bờ tù, không đau, chỉ tức nhẹ khi ấn.
Về mặt xét nghiệm: chủ yếu là dựa vào nguyên nhân gây ra gan nhiễm mỡ. Nói chung cần chú ý và cho các xét nghiệm sau:
- Xét nghiệm bilan lipid máu để xem sự gia tăng của các thành phần: cholesterol, LDL-cholesterol. triglyceride.
- Men transaminase tăng nhất là SGOT va gamma tăng trong các bệnh gan do rượu
- Xét nghiệm chức năng gan như tỉ prothrombin giảm. Bilirubin máu tăng cả trực tiếp và gián tiếp.
- Tìm kháng thể kháng virút C trong viêm gan mạn virút C.
Làm gì để ngăn chặn gan nhiễm mỡ?
Do gan nhiễm mỡ bởi tích lũy quá nhiều lượng mỡ ở gan, do vậy việc phòng bệnh cần lưu ý đến các nguyên nhân gây bệnh. Nếu bị thừa cân, béo phì nên áp dụng chế độ ăn hợp lý, giảm đường, mỡ, giảm các loại thực phẩm giàu cholessterol và triglycerit. Cụ thể, hạn chế dùng mỡ động vật (trừ dầu cá), hạn chế ăn phủ tạng, lòng động vật (lợn, gà, trâu, bò) thay vào đó là dùng dầu thực vật như dầu mè, dầu lạc, đậu nành... Tăng cường ăn cá vào các bữa ăn chính (mỗi tuần có khoảng từ 2 - 3 ngày ăn cá thay cho ăn thịt). Hạn chế hoặc bỏ rượu nhất là rượu tự nấu, tự pha chế. Tăng cường ăn các loại thực phẩm có tác dụng giảm mỡ máu như tỏi ta, giá đỗ, cà chua chín và ăn nhiều rau trong các bữa ăn chính, tráng miệng bằng các loại trái cây có nhiều sinh tố như cam, quýt, xoài, đu đủ, thanh long… Cần tăng cường vận động cơ thể với mọi hình thức khác nhau tùy theo điều kiện của từng người nhưng tốt nhất, dễ thực hiện nhất là đi bộ.
CN. Vũ Văn Trình (t/h)