Mất sữa sau sinh là tình trạng tuyến sữa ngừng hoạt động sản xuất sữa mẹ, trẻ bú mẹ hoặc mẹ vắt/hút sữa nhưng không thấy sữa chảy ra ngoài.

Ảnh minh họa

1. Phân biệt ít sữa, tắc sữa và mất sữa sau khi sinh

- Ít sữa: lượng sữa mẹ tiết ra ít hơn bình thường, hai bầu ngực mẹ không còn đau hay căng tức nhiều.

- Tắc sữa: tuyến sữa vẫn sản xuất sữa như bình thường nhưng do ống dẫn sữa bị tắc nên sữa mẹ bị ứ đọng không thể chảy ra ngoài, điều này khiến bầu ngực mẹ trở nên căng tức, đau đớn và có thể bị sốt.

- Mất sữa: tuyến sữa ngừng sản xuất sữa, dù mẹ cố gắng dùng tay vắt sữa hoặc sử dụng máy hút sữa cũng không thấy sữa chảy ra ngoài.

2. Nguyên nhân mất sữa sau sinh

- Mẹ không cho con bú hoặc bú không thường xuyên: Nếu mẹ lạm dụng sữa công thức, không cho con bú mẹ hoặc không cho bú thường xuyên, bầu sữa mẹ không còn được kích thích sẽ tạo sữa ít dần và gây mất sữa.

- Nghỉ ngơi, chăm sóc sau sinh không hợp lý: Sau sinh nở, mẹ cần có nhiều thời gian nghỉ ngơi để hồi phục sức khỏe. Khi cơ thể mẹ khỏe mạnh, quá trình tạo tiết sữa cũng thuận lợi hơn. Nếu mẹ không được nghỉ ngơi hoặc có quá ít thời gian để nghỉ ngơi có thể khiến đầu óc căng thẳng, stress kéo dài… Những điều này có thể khiến sữa mẹ ít dần đi và mất hẳn.

- Chế độ dinh dưỡng kém: Một chế độ ăn uống khoa học, bổ sung đầy đủ các nhóm chất dinh dưỡng cần thiết không chỉ giúp cơ thể mẹ nhanh hồi phục, mà còn tạo được nguồn sữa dồi dào và chất lượng cho con.

- Mắc bệnh lý liên quan đến tuyến vú: Mẹ mắc các bệnh lý liên quan đến tuyến vú như viêm vú, áp xe vú, từng phẫu thuật ngực như nâng ngực hoặc thu nhỏ ngực có thể làm ảnh hưởng đến cơ chế tạo tiết sữa của tuyến vú. Ngoài ra, một số bệnh lý rối loạn nội tiết, nhất là có liên quan đến hai loại hormone prolactin và oxytocin có thể gây rối loạn quá trình tạo tiết sữa, khiến mẹ rơi vào trường hợp mất sữa sau sinh.

- Mẹ uống ít nước: 90% sữa mẹ là nước. Do đó nếu mẹ uống quá ít nước cũng có thể gặp tình trạng ít sữa, lâu ngày dẫn đến mất sữa.

- Các nguyên nhân khác: Ngoài các nguyên nhân phổ biến kể trên, mẹ sau sinh bị mất sữa có thể xuất phát từ các nguyên nhân sau: Mẹ sử dụng thuốc; mẹ bị thiếu máu; mẹ sinh non hoặc sinh mổ nên cơ chế tạo tiết sữa chưa hoàn thiện, sữa về chậm và ít hơn so với mẹ sinh thường; mẹ thiếu kinh nghiệm nuôi con bằng sữa mẹ, không biết tư thế cho bé bú đúng và cho bé ngậm bắt vú mẹ đúng cách; mẹ chưa biết vắt sữa bằng tay hoặc sử dụng máy hút sữa sai cách.

3. Dấu hiệu mất sữa sau sinh ở mẹ

- Không có sữa hoặc lượng sữa tiết ra rất ít

- Bầu ngực xẹp, không căng tức

- Dùng tay hoặc máy hút sữa vẫn không có sữa

- Bé bú không đủ no

- Bé đi tiểu dưới 6 lần/ngày

- Bé không tăng cân

4. Phòng ngừa bị mất sữa sau sinh

- Cho bé ti mẹ càng sớm càng tốt để kích thích tuyến sữa tăng tiết sữa. Các chuyên gia khuyến cáo nên cho bé bú sớm trong vòng 1 giờ đầu tiên sau khi sinh để nhận được dòng sữa non quý giá.

- Cho bé bú mẹ thường xuyên, bé càng bú nhiều thì sữa mẹ về càng nhiều.

- Để bé bú đều cả hai bên bầu ngực.

- Thường xuyên massage bầu ngực nhẹ nhàng để kích thích tuyến sữa.

- Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng.

- Nghỉ ngơi hợp lý, mẹ nên chia sẻ cùng chồng và các thành viên trong gia đình để được thấu hiểu và hỗ trợ việc chăm sóc bé.

- Khi không thể cho bé bú, mẹ hãy vắt sữa hoặc hút sữa ra ngoài để duy trì ổn định cơ chế tạo tiết sữa.

- Khi nhận thấy bị ít sữa hoặc mất sữa sau sinh, mẹ có thể áp dụng các cách dưới đây để kích thích sữa về:

+ Cho bé bú thường xuyên hơn để kích thích cơ thể tạo tiết sữa. Chú ý cho bé bú đúng tư thế và hướng dẫn bé ngậm bắt vú mẹ đúng cách.

+ Chườm ấm và massage bầu ngực trước mỗi cữ bú để kích thích sữa về.

+ Trường hợp bé ít bú, mẹ nên dùng tay vắt sữa hoặc dùng máy hút sữa để hút sữa ra ngoài. Luôn để bầu ngực được rỗng cũng là cách kích thích cơ thể tạo tiết sữa.

+ Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng và cân bằng các nhóm chất, nên tăng cường các nhóm thực phẩm lợi sữa, tránh các thực phẩm mất sữa cũng như các loại thực phẩm có thể ảnh hưởng đến mùi vị sữa mẹ khiến bé bỏ bú.

+ Giữ tinh thần thoải mái, lạc quan, tin tưởng rằng bản thân sẽ sớm có đủ sữa cho bé bú, tuyệt đối không bi quan và lạm dụng sữa công thức quá sớm.

+ Uống nhiều nước.

+ Tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn cách khắc phục tình trạng ít sữa, mất sữa sau sinh an toàn và hiệu quả.

CN. Vũ văn Trình (t/h)